Araştırmacılar, uykuyla ilgili yaygın kabul gören söylentilerin, sağlığımıza ve moralimize zarar verdiğini, yaşamımızı da kısalttığını söylüyor.
New York Üniversitesi'nden bir araştırma ekibi, iyi bir gece uykusu için verilen tavsiyeleri tespit etmek için interneti taradı. Daha sonra da Uyku Sağlığı adlı bilimsel yayında yer alan araştırmalarında, bu tavsiyeler ile bilimsel gerçekleri karşılaştırdılar.
Uzmanlar, uyku konusunda doğru bilgilendirme yapmasının fiziksel ve ruhsal sağlığımızı geliştireceğini umuyor.
İşte uyguyla ilgili 6 yanlış bilgi:
Beş saatten az uyku yeterli olur
Bu, kolaylıkla ortadan kaybolmayacak bir söylenti gibi görünüyor.
Eski İngiltere Başbakanı Margaret Thatcher'ın her gece sadece 4 saat uyuduğu söylenirdi. Almanya Başbakanı Angela Merkel de benzer bir iddiada bulundu ve uykuda geçirilmesi gereken saatlerin işte harcanmasının başarıda önemli rol oynadığı sık sık dile getiriliyor.
Ancak araştırmacılar, günde 5 saatten az uykunun yeterli olduğu iddiasının, sağlığa en büyük zararı verdiğini söylüyor.
Araştırmacı Dr. Rebecca Robbins, "Sürekli olarak 5 saat ya da daha az uyumak sağlık sorunları riskini çok büyük oranda artırıyor" dedi.
Bunlar arasında kalp krizleri ve inme gibi kardiovasküler hastalıklar ve daha kısa ortalama yaşam süresi beklentisi var.
Robbins, bunun yerine herkesin sürekli olarak her gecede 7 ya da 8 saat uyumayı amaçlaması gerektiğini söylüyor.
Yatmadan önce alkol almak uykunuzu iyileştirir
Araştırma ekibi, uykudan önce rahatlamak amacıyla bir bardak şarap veya viski ya da bir şişe bira içilmesinin uykumuzu iyileştirdiği bilgisinin yanlış olduğunu vurguluyor.
Dr. Robbins, "Alkol tüketimi uykuya dalmanıza yardımcı olabilir ancak o gece dinlenme kalitesini çok büyük oranda azaltır" diyor.
Alkol özellikle, hafıza ve öğrenme açısından önemli olan REM uykusuna zarar veriyor.
Yani evet, daha kolay uykuya dalabiliyorsunuz, ancak uykunun bazı faydalarını kaybediyorsunuz.
Alkolün aynı zamanda idrar söktürücü özelliği de var.
Yatakta TV izlemek rahatlamanıza yardımcı olur
Hiç "Yatmadan önce rahatlamam gerek. Biraz TV izleyeceğim." dediğiniz oldu mu?
Haberleri izleyip, son gelişmeleri öğrenmek uyku için iyi olmayabilir.
Dr. Robbins, "Sıklıkla yatmadan önce gece haberlerini izleriz. Uyumadan hemen önce rahatlamaya çalışırken, bu sizde uykusuzluğa ya da strese yol açabilir" diyor.
Televizyonlar, akıllı telefonlar ve tabletlerle ilgili diğer bir sorun da, vücudun uyku hormonu melatonini salgılamasını geciktirebilen mavi ışık yaymaları.
Uyumakta zorlanıyorsanız, yatakta kalın
O kadar uzun süre uyumaya çalıştınız ki, ülkedeki bütün koyunları saydınız.
Peki, şimdi ne yapmalısınız? Yanıt, denemeye devam etmek değil.
Dr. Robbins, "Yatağı uykusuzlukla özdeşleştirmeye başlıyoruz. Uykuya dalmak normalde 15 dakika ya da çok daha uzun sürebilir. Yataktan çıkın, çevrenizi değiştirin ve çok da akıl yormayacağınız bir şeyler yapın" diyor. Tavsiyesi çorap katlamak.
Alarmın erteleme tuşuna basmak
Yatakta geçirilecek daha fazla dakikanın daha çok işe yarayacağını düşünerek, telefonun alarmındaki erteleme tuşuna çoğumuz basmışızdır.
Ancak, araştırma ekibi alarm çalınca artık kalkmamız gerektiğini söylüyor.
Dr Robbins, "Biraz uyku sersemi olursunuz. Hepimiz oluruz, ama erteleme tuşunun çekiciliğine direnin. Vücudunuz uykuya geri dalacaktır ancak çok hafif, çok düşük kaliteli bir uyku olur bu" diyor.
Bunun yerine, hemen perdeleri açmamız ve mümkün olduğunca çok ışığa maruz kalmamız tavsiye ediliyor.
Horlamak daima zararsızdır
Horlamak zararsız olabilir ancak uyku apnesi adlı hastalığa da işaret edebilir.
Bu hastalık, boğaz duvarlarının uyku sırasında gevşemesine ve daralmasına yol açıyor ve nefes almak kısa süre durabiliyor.
Bu hastalığa sahip olanların yüksek tansiyon, kalp ritminde düzensizlik ve kalp krizi ya da inme geçirmeleri ihtimali artıyor.
Belirtilerden biri de yüksek sesle horlamak.
Dr. Robbins son olarak "Uyku; sağlığımızı, moralimizi ve yaşam süremizi geliştirebilmek için hemen bu gece yapabileceğimiz en önemli şey" diyor.
Uykunun insanın yaşam kalitesini olumlu etkilediğini gösteren çok sayıda bilimsel çalışma var. Bununla birlikte halen birçok insan için uykuya dalmak ya da kaliteli bir uyku çekmek çok kolay olmuyor. Uyku kalitesini artırmak için neler yapabiliriz?
Uyku uzmanı Matthew Walker, "Uzun ve sağlıklı bir hayatınız olmasını istiyorsanız, akşamları iyi uyumaya gayret etmeniz gerekiyor" diyor.
University of California, Berkeley'de sinir bilimi ve psikoloji bölümü öğretim üyesi olan Walker, salgın hastalıklarla ilgili yapılan bir dizi çalışmaya katılan milyonlarca insanından alınan verileri inceledi ve uyku ile sağlıklı yaşam arasındaki ilişkiye dair bulgularını bir kitapta yayımladı.
Walker, "Uyku, dünya üzerinde var olan en demokratik ve en ücretsiz sağlık sistemi" diye tanımlıyor.
Yaklaşık yarım asır süren araştırmaların ardından uyku alanında çalışmalar yapan bilim insanları artık "uykunun faydalarının ne olduğu" sorusuna değil, "uykunun bize sağlamadığı fayda olup olmadığı" sorusuna odaklanmaya başladı.
Uykunun bize faydaları neler?
Yapılan bilimsel çalışmalar, uykusuzluğun beynimiz ve vücudumuz üzerinde çok ciddi etkiler yaptığını ortaya koydu.
Alzheimer, kanser, kalp krizi, obezite, şeker, depresyon ve hatta intihar gibi ölümlere neden olan durumların neredeyse tamamının uykusuzlukla önemli ya da bir şekilde bağlantısı var.
İnsan vücudundaki belli başlı fizyolojik sistemler ve beyinle ilgili faaliyetler, uyurken yenileniyor. Uykusuzluk durumunda ise ciddi sıkıntılar baş gösteriyor.
Ancak uykunun sahip olduğu tüm faydalara rağmen uykuya dalmak her zaman çok da kolay olmuyor. Uyku haplarının ise beraberinde getirdiği bir dizi sağlık sorunu nedeniyle faydaları tartışmalı.
Peki ama kaliteli bir uyku için neler yapılabilir?
Prof. Walker, iyi bir uyku için altı öneri sıralıyor:
1. Her gün aynı saatte yatın, aynı saatte kalkın
İyi bir uyku düzenini oturtmanın ilk adımı çok basit: Her gün aynı saatte yatın ve aynı saatte kalkın.
Bunlar içinde de en önemlisi kalkma saatinizi alışkanlığa dönüştürmek. Her gün aynı saatte kalkarsanız, o zaman günün sonunda da aynı saatlerde uykunuz gelmeye başlar.
2. Odanızı karanlığa gömün
Vücudun biyoritminin düzenlenmesinde büyük önem taşıyan melatonin hormonunun salgılanması için karanlık bir ortamın sağlanması gerekir.
Yatmadan bir saat önce bulunduğunuz odayı loşlaştırın.
Melatonin salgılanmasını olumsuz etkileyen bir diğer etken de elektronik cihazların ekranından gelen mavi ışık.
Uyumadan en az bir saat önce elektronik cihaz kullanmayı bırakın.
3. Ortamı serin tutun
İyi bir uykunun yolu, uyuduğunuz ortamın serin olmasından geçiyor.
Zira, dinlendirici bir uyku için beynimiz ve bedenimizin sıcaklığının normalden 1 derece daha düşük olması gerekir.
Dolayısıyla yattığınız odanın ideal sıcaklığı 18 derece civarında.
4. Yatağınızı sadece uyumak için kullanın
Eğer uykuya dalmak için geçirdiğiniz süre 20 dakikayı aşıyorsa, yataktan çıkın ve uykunuz gelene kadar başka bir odada bir şeylerle uğraşın.
Mesela kitap okuyun, televizyon izleyin. Ancak bu işleri yatağınızda yapmayın.
Yatağınızda uyumak dışında başka bir faaliyette bulunmamamız beyninizin burayı uykuyla bağdaştırmasına ve bu da uyku kalitenizin artmasına yol açar.
5. Kahve gibi uyarıcıları azaltın
Bir insan gün içerisinde yüksek miktarlarda kola, kafein ve tein gibi sinir sistemini uyaran maddeler tüketir.
Prof. Walker, uykudan 12 saat önce bu maddeleri almayı kesmenizi öneriyor.
Walker, kahvenin içinde yer alan kafeinin 12 saate kadar vücudunuzda kaldığını söylüyor.
Bu nedenle siz her ne kadar uykudan birkaç saat önce kahve içmediğinizi düşünseniz de daha erken saatlerde tükettiğiniz kahveden gelen kafein vücudunuzda aktif kalmayı sürdürüyor.
6. Alkol tüketimine dikkat edin
Genel kanının aksine, alkol rahat bir uyku uyumanıza yardımcı olur diye bir kural yok.
Aksine uykudan önce yüksek miktarda alkol tüketimi uyku kalitenizi çok ciddi anlamda olumsuz etkileyebilir.